Johannes 14, 1-14 (21)

14:1	Laat uw hart niet geschokt zijn; vertrouwt op God en vertrouwt ook op mij;
14:2	in het huis van mijn Vader zijn vele verblijven; maar als het niet zo was, zou ik u dan zeggen ‘ik ga vooruit om u een plaats te bereiden’?-
14:3	als ik vooruit gegaan ben en u een plaats heb bereid kom ik weer en zal u bij mij opnemen, opdat daar waar ík ben ook gíj zijt.
14:4	En waar ík heen ga, daarheen weet ge de weg!
14:5	Tomas zegt tot hem: heer, we weten niet waar u heen gaat, hoe weten we de weg?
14:6	Jezus zegt tot hem: ík ben de weg, en de waarheid en het leven; niemand komt tot de Vader dan door mij;
14:7	als ge mij hebt leren kennen kunt ge ook weten wie mijn Vader is; van nu af kent ge hem en hebt ge hem gezien!
14:8	Filippus zegt tot hem: heer, toon ons de Vader en het is ons genoeg!
14:9	Jezus zegt tot hem: zo lange tijd ben ik bij u en toch heb je me niet leren kennen, Filippus?- wie mij gezien heeft, heeft de Vader gezien!- hoe kun jíj zeggen ‘toon ons de Vader’?-
14:10	gelóóf je niet dat ík één ben met de Vader en dat de Vader één is met mij?- de dingen die ík u zeg spreek ik niet vanuit mijzelf, maar de Vader die in mij verblijft doet zijn werken!-
14:11	gelooft het van mij dat ík één ben met de Vader en dat de Vader één is met mij; maar zo niet, gelooft deze dingen vanwege de werken!-
14:12	amen, amen, ik zeg u: wie in mij gelooft,- de werken die ík doe zal ook hij doen, ja grotere dan deze zal hij doen,- omdat ík vooruit ga naar de Vader;
14:13	en wat ge ook zult vragen in mijn naam, dat zal ik doen, opdat de Vader wordt verheerlijkt in de zoon;
14:14	als ge mij iets zult vragen in mijn naam, zal ík het doen;
14:15	als ge mij liefhebt zult ge mijn geboden bewaren;
14:16	en ík zal de Vader erom bidden en hij zal u een ándere troosttoeroeper geven om bij u te zijn tot in de eeuwigheid:
14:17	de geestesadem van de waarachtigheid, welke de wereld niet bij machte is op te nemen omdat ze die niet aanschouwt en niet kent; gíj kent hem omdat hij bij u verblijf houdt en ín u zijn zal;
14:18	ik laat u niet als wezen achter, ik kom naar u toe;
14:19	nog een korte tijd en de wereld aanschouwt mij niet meer, maar gíj aanschouwt mij omdat ík leef, en gíj zult leven;
14:20	op die dag zult gíj erkennen dat ík één ben met mijn Vader en gíj één met mij en ík ook met u!-
14:21	wie mijn geboden heeft en ze bewaart, die is het die mij liefheeft; maar wie mij liefheeft, hem zal mijn Vader liefhebben en ook ík zal hem liefhebben en mijzelf aan hem openbaren!

Pieter A. Elderenbosch, zaliger nagedachtenis, deelt in Het onderricht van de Messias (Boekencentrum 1976) vanaf Johannes 13, 18 tot en met 14, 31 de evangelietekst in in een aantal gesprekken: allereerst met een zwijgende Judas, dan met de vragenstellers Petrus, Tomas, Filippus en de andere Judas, afgesloten met een woord tot heel de kring om de tafel. Voor de vierde Paaszondag wordt ons dit jaar het gesprek met Tomas en Filippus als evangelie aangereikt, dat doorloopt tot en met vers 21.

Jezus gaat ‘verhoogd’ worden: zijn sterven aan een kruis is geen roemloos einde en een verdwijnen in het niets, hij gaat vooruit naar een huis van de Vader om voor de leerlingen een plaats te bereiden,– daar waar zij nu nog niet kunnen komen (13, 33 en 13, 36). Tomas weet niet wáár dat dan wel is en welke weg erheen leidt (14, 5). Filippus aanvaardt dat dat via Jezus bij de Vader is, maar wil de Vader dan ook wel zíen. Hier kan Jezus getuigen van zijn eenheid met de Vader, die maakt dat Jezus-zien gelijk staan aan de Vader-zien en dat een gebed tot Jezus niet onderdoet voor een gebed tot de Vader.

Jezus zelf zal de Vader erom bidden dat Hij aan de leerlingen een ándere paraklètos geven zal: de pneuma tès alètheias. Voer voor vertalers, deze woorden! Elderenbosch biedt ‘een ander (…) die hem vertegenwoordigt’, ‘de ware Geest’. De Bijbel in Gewone Taal heeft ‘een nieuwe helper: de heilige Geest. (…) Door hem zullen jullie de waarheid kennen.’ De NBV kondigt ‘een andere pleitbezorger’ aan, ‘de Geest van de waarheid.’ Het Boek heeft ‘een Plaatsvervanger’, ‘de Heilige Geest’. Willibrord: helper. Herziene Statenvertaling: Trooster.

Bepalend voor de vertaling is primair of we paraklètos zien als Jezus’ plaatsbekleder’ (als pleitbezorger) richting de Vader of als degene van God uit naar de leerlingen toe die de lege plaats van Jezus inneemt. De Naardense Bijbel kiest met ‘troosttoeroeper’ voor het laatste, maar had ook met ‘tehulproeper’ kunnen komen. Joh. 14, 26 heeft mij gestuurd in de uiteindelijke keuze (‘de troosttoeroeper…zal u in alles onderrichten…’).

Ik vind geen van de vertalingen ‘fout’, maar wie Joh 14, 16-17 voorleest moet vooraf wel gekozen hebben; de boodschap kan mijns inziens niet zijn dat we met de hemelse geestesadem net als met een advocaat alle kanten uitkunnen…

Pieter Oussoren