Matteüs 10,16-33 – Slim als slangen, simpel als duiven

Matteüs 10,16-33 – Slim als slangen, simpel als duiven

Slangen hebben in de Midden-Oosterse wereld het imago schrandere beesten te zijn en dat niet per se in negatieve zin (‘listig’). De Naardense Bijbel vertaalt phronimos met ‘slim’, de HSV met ‘bedachtzaam’. Dat laatste is de betekenis in het klassieke Grieks. De phronimos is de verstandige, bedachtzame man. In Aristoteles’ Ethica Nicomachea is phronèsis een vorm van praktische/morele wijsheid in onderscheid van epistème (kennis) en technè (kunde). Het is de hoogste deugd in het morele leven: handelen uit bedachtzaamheid. De Naardense Bijbel vertaalt echter met ‘slim’ omdat phronimos in de Septuaginta onder meer de Griekse vertaling is van het Hebreeuwse aroem, dat we vinden in Genesis 3,1 waar de slang ‘slim’ of ‘uitgekleed’ wordt genoemd. Weliswaar wordt phronimos ook gebruikt als vertaling van chakam (‘wijs’) en phronèsis als vertaling van chokma (wijsheid), maar de verbinding met de slang uit Genesis 3 leidt tot de associatie met ‘slim’ of ‘listig’.

Dat lijkt nogal te contrasteren met de aanmoediging om tegelijk ‘simpel’ te zijn als de duiven. Het Griekse akeraios betekent letterlijk ‘on-gemengd’, niet complex, eenvoudig, zuiver, onbesmet en vanwege de associatie met de kindertijd ook ‘kinderlijk’. In ieder geval is het precies het tegenovergestelde van phronimos, dat juist duidt of een verstandig manoevreren temidden van de compexiteit van het leven: zelfs met gebruikmaking van listen en slimmigheden je weg gaan.

Toch is het precies die combinatie van slim en simpel die gevraagd wordt van de Joodse Jezusvolgers die zich bewust zijn van de apocalyptische tijden waarin ze leven. Tot driemaal toe wordt hun gezegd niet bezorgd te zijn net als die simpele duiven of de mussen uit vers 29: “niet één van hen valt neer op de aarde zonder uw Vader”. Wees niet bezorgd wat je zult zeggen wanneer ze je overgeven, “want het zal in dat uur gegeven worden wat ge spreken moet.” (vers 19). En in vers 26: “Vrees hen dan niet, want niets is verhuld, dat niet zal worden onthuld –apokalypthèsetai. Ja, vreest zelfs niet “voor hen die het lichaam doden, maar de ziel niet vermogen te doden” (vers 28). Want je ‘ziel’ daar gaat het om in deze gevaarlijk tijden van de komst van de mensenzoon (vers 23). Waar ligt je ziel? Ga je mee met je Joodse geloofsgenoten die vertrouwen op de Romeinse beloften van vrede en veiligheid door middel van nog meer repressie? Vertrouw je op de Romeinse economie die ongekende welvaart brengt, als je tenminste je ogen sluit van de verliezers? Laat je je onderrichten door de Beëlzeboel, de Ba’al van de beschaafde elite of laat je je beheersen door de geest van Jezus die alle tijdgeesten ontmaskert? Als je dat doet zet je jezelf wel buitenspel. Je riskeert bespotting, uitsluiting en vervolging. Het keurige Romeinse recht weet wel weg met Jezus en zijn vertrouwelingen. Sterker nog, ze krijgen gewoon hulp van je eigen vrienden en familie, je eigen vlees en bloed dat ook vindt dat je te ver bent gegaan (vers 21).

Maar wees niet bang, maak je geen zorgen! Je mag ook slim zijn als de slangen! Als ze je in deze stad vervolgen, vlucht dan naar de volgende stad (vers 23). Hoed je voor de mensen die het slecht met je voorhebben (vers 17). Spreek, net als Jezus zelf, verhullend in raadsels en parabels als dat nodig is. Maar durf ook uit te roepen van de daken (vers 27), wat niemand meer wil zeggen. Wees een verzetsstrijders, slim en vernuftig en vol vertrouwen omdat je weet voor welke zaak je staat!

Theo van Willigenburg

vanwilligenburg@kantacademy.nl