Matteüs 18, 21-35 - Lankmoedig

18:21	Dán komt Petrus naderbij en zegt tot hem: heer, hoeveel maal mag mijn broeder tegen mij zondigen en moet ik hem vergeven: tot zevenmaal?
18:22	Jezus zegt tot hem: ik zeg niet tot jou: tot zevenmaal, nee: tot zeventigmaal zeven.
18:23	Daarom is het koninkrijk der hemelen te vergelijken met een mens, een koning, die een leenafspraak wil vereffenen met zijn dienaren.
18:24	Als hij begint met vereffenen wordt er één tot hem gebracht die schuldenaar is voor tienduizend talenten.
18:25	Hij heeft niets om het terug te geven: de heer beveelt dat hij verhandeld zal worden, en ook de vrouw, de kinderen en alles wat hij heeft, en dat er wordt teruggegeven.
18:26	Dus valt de dienaar neer, brengt hem hulde en zegt: wees lankmoedig over mij en alles zal ik u teruggeven!
18:27	Geroerd laat de heer van die dienaar hem los, en het geleende scheldt hij hem kwijt.
18:28	Als hij buiten komt vindt die dienaar een van zijn mededienaars die hem maar honderd dinar schuldig is; hij overmeestert hem, wurgt hem en zegt: wat je schuldig bent, geef dat terug!
18:29	Dan valt zijn mededienaar neer en heeft hem te hulp geroepen, zeggend: wees lankmoedig over mij en ik zal het je teruggeven!
18:30	Maar hij heeft dat niet gewild nee, hij gaat weg en werpt hem in een bewaking totdat hij het verschuldigde terug heeft gegeven.
18:31	Als dan zijn mededienaars zien wat is geschied worden ze zeer bedroefd; ze komen binnen en delen aan hun heer mee al wat is geschied.
18:32	Dán roept zijn heer hem bij zich en zegt tot hem: boosaardig stuk dienaar!- héél die schuld heb ik jou kwijtgescholden daar je mij te hulp riep;
18:33	moest niet ook jij je ontfermen over je mededienaar zoals ook ík mij heb ontfermd over jou?
18:34	En vertoornd geeft zijn heer hem over aan de folteraars totdat hij al het verschuldigde aan hem heeft teruggegeven.
18:35	Zó zal ook mijn hemelse Vader doen aan u, als ge niet van harte een ieder aan zijn broeder kwijtscheldt!

Matteüs 18, 21-35 – Lankmoedig

Het is een en al woeste actie en emotie in deze parabel! De heer is geroerd als zijn dienaar zegt “Wees lankmoedig over mij….” Maar diezelfde dienaar valt direct daarna uit naar een van zijn eigen schuldenaars: hij “overmeester hem”, “wurgt hem” en “werpt hem” in de bewaking. De mededienaars worden dan “zeer bedroefd” en de heer, “vertoornd” roept de dienaar ter verantwoording: “boosaardig stuk dienaar!”.

Opvallend in de vertaling is dat prachtige ouderwetse woord “lankmoedig”. Beide dienaren smeken “wees lankmoedig over mij” (makrothumèson ep’ emoi). Het werkwoord metrothueoo is afgeleid van makrothumos, letterlijk groot (makro) van geest (thumos). Dat thumos heeft vele betekenissen allemaal afgeleid van het werkwoord thuoo: blazen, bruisen, opdwarrelen. Het wordt daarom vertaald met met levensadem, opbruisende levenskracht, bezieling, levensmoed en meer abstrakt: geest, gezindheid of karakter. Maar het kan ook opvliegendheid, toorn of woede betekenen (thuoo is ook ‘stormen’, ‘razen’). De LXX vertaalt met thumos (en het werkwoord thumooo) het Hebreeuwse chemah ‘woede’ (Gen 27,44), maar ook het Hebreeuwse nacham ‘spijt krijgen’, ‘berouwen’ (Gen. 6,6).

Als thumos (thumia) gecombineerd wordt met makro dan dan wordt het in de LXX standaard de vertaling van ‘uitstel van woede’, ‘grootgeestigheid’ en ‘vergevingsgezindheid’, zoals in Spreuken 19,11.

Daarom is de vertaling ‘lankmoedig zo sterk. Lankmoedig betekent letterlijk: niet snel boos worden, als daar wel reden voor is. Het komt van het Middelnederlande lancmoedich: een lang, meegaand gemoed bezitten. Je hebt zelfs ‘engelenlankmoedigheid’: een versterkte vorm van engelengeduld.

Lankmoedigheid is dus een bijzondere vorm van grootgeestigheid: het is het vermogen om je boosheid uit te stellen en naar alle waarschijnlijkheid af te stellen. Bij de heer in de parabel is dat uitstel echter geen afstel, omdat zijn dienaar juist niet lankmoedig is.

Zijn dienaar heeft zich niet ontfermd over diens schuldenaar zoals de heer zich heeft ontfermd over de dienaar. Zijn roep ‘Heer, ontferm u’ (Kyrie eleision van eleeoo ‘zich ontfermen’) werd niet gevolgd door lankmoedigheid toen hem zelf om ontferming werd gevraagd.

Theo van Willigenburg

vanwilligenburg@kantacademy.nl